«Το παιχνίδι δεν είναι διάλειμμα απο τη σοβαρή δουλειά. Το παιχνίδι είναι σοβαρή δουλειά» είπε ο Fred Roger και είχε δίκιο. Μέσα από το παιχνίδι, δομημένο ή ελεύθερο, τα παιδιά αναπτύσσουν πολλές δεξιότητες, γνωστικές, κοινωνικές, συναισθηματικές, κτλ. με ευχάριστο τρόπο και χωρίς να υπάρχει κλασσική διδασκαλία που μπορεί να τα κουράσει. Το παιχνίδι βεβαίως χρησιμοποιείται στην ψυχοθεραπεία και την ψυχοεκπαίδευση με μικρά παιδιά και όχι μόνο.

Μια παρτίδα Jenga με τον 8χρονο φίλο αποδείχθηκε πολύ χρήσιμο εργαλείο για να συζητήσουμε δύσκολες, θεωρητικές έννοιες αλλά και να κάνουμε διαχείρηση συναισθημάτων και να εξασκήσουμε τον εκφραστικό λόγο. Ο διάλογος που ακολουθεί είναι πραγματικός, έχοντας αφαιρέσει το όνομα του παιδιού και άλλα προσωπικά του στοιχεία, τηρώντας το απόρρητο. Ο διάλογος είναι ένα τυπικό παράδειγμα, πώς το παιχνίδι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έμμεση διδασκαλία, όπου το παιδί συμμετέχει ενεργητικά. (Φ=Φανή, Π=παιδί)

– Φ: Θα παίξουμε Jenga Έχεις ξαναπαίξει;

– Π:Ναι, πολλές φορές με τη μαμά και τον μπαμπά.

– Φ: Πολύ χαίρομαι. Θα μπορέσεις να μου εξηγήσεις τους κανόνες γιατί δεν τους θυμάμαι; (Βάζοντας το παιδι να μας πει τους κανόνες του δίνουμε την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει εκφραστικό λόγο, του δίνουμε πρωταγωνιστικό ρόλο, και το κάνουμε να αισθανθεί χρήσιμο).

– Π: Ναι, πρέπει να παίρνουμε ένα τουβλάκι απο τον πύργο και να το τοποθετούμε στην κορυφή του. Πρέπει να προσέχουμε να μην πέσει ο πύργος.

– Φ: Εύκολο ακούγεται. Ποιος κερδίζει; (κάνουμε διευκρινιστικές ερωτήσεις, όπου χρειάζεται)

– Π:Κερδίζει αυτός που θα καταφέρει να μη ρίξει τον πύργο.

– Φ: Μπορώ να χρησιμοποιήσω όποιο χέρι θέλω;

– Π: Ναι, αλλά μόνο ένα χέρι. Δεν μπορείς να χρησιμοποιείς και τα δύο χέρια μαζί.

-Φ:  Νομίζω κατάλαβα. Να ξεκινήσουμε;

– Π: Ναι!

Βγάζει πρώτος ένα τουβλάκι και το τοποθετεί στην κορυφή. Παίζουμε μερικά λεπτά, αλλά είναι πλέον εμφανές ότι ο πύργος είναι ασταθής και οι κινήσεις περιορισμένες και δύσκολες.

– Φ: Έχω λίγο άγχος μήπως ρίξω τον πύργο. Δυσκόλεψαν τα πράγματα. (Ευκαιρία για έκφραση και διαχείριση συναισθημάτων).

– Π: Εγώ δεν έχω άγχος. Νομίζω οτι θα κερδίσω γιατί είμαι πιο καλός.

– Φ: Όταν σκέφτεσαι λοιπόν ότι μπορείς να καταφέρεις κάτι, έχεις λιγότερο άγχος ε; Αλλά, τι εννοείς «καλός»; Τι χρειάζεται κάποιος για να κερδίσει στο Jenga; (ευκαιρία να χρησιμοποιήσει συγκεκριμένες λέξεις να περιγράψει δεξιότητες)

– Π: Πρέπει να είναι προσεχτικός, υπομονετικός και να σκέφτεται πριν τραβήξει ένα τουβλάκι. Δεν πρέπει να βιάζεται καθόλου και δεν πρέπει να κάνει βλακείες.

– Φ: Τι εννοείς «βλακείες»;

– Π: Να κάνει τον έξυπνο, οτι μπορεί να βγάλει ένα δύσκολο τουβλάκι και τελικά να ρίξει τον πύργο. Άμα κάνεις τέτοιες χαζομάρες, σίγουρα θα χάσεις. Α, και δεν πρέπει να φτιάνχεις παγίδες.

– Φ: Παγίδες; δηλαδή;

– Π: Να βγάλεις ένα τουβλάκι που δεν έπρεπε να βγάλεις, και μετά ο άλλος να μην έχει καθόλου κινήσεις και να αναγκαστεί να βγάλει κάτι που τελικά θα ρίξει τον πύργο. Αυτό δεν είναι δίκαιο, είναι παγίδα.

– Φ: Άρα πρέπει να είμαστε σοβαροί, δίκαιοι και πολύ προσεχτικοί.

– Π: Ναι.

-Φ: Εσύ έχεις βάλει ποτέ παγίδες

-Π: Ναι, παλιά. Η μαμά μου είπε οτι δεν θέλει να παίζει μαζί μου, αν δεν είμαι δίκαιος.

-Φ: Α, η μαμά θύμωσε δηλαδή.

-Π: Ε, ναι. Αν δεν παίζουμε σωστά, οι άλλοι δε θέλουν να παίξουν μαζί μας. (σύνδεση συμπεριφοράς με συνέπεια, που την έκανε μόνος του)

-Φ: Δεν είναι καλό αυτό. Εμείς εδω τι λές, πώς τα πάμε;

-Π: Εμείς είμαστε δίκαιοι. (αλήθεια ήταν αυτό).

Συνεχίσαμε ακόμα λίγα λεπτά και τελικά έχασα. Γελάσαμε που έριξα τον πύργο.

– Φ: Τι νομίζεις ότι έκανα λάθος; για να ξέρω να μην το ξανακάνω (το παιδί πάλι στο ρόλο του δασκάλου).

– Π: Τράβηξες ένα τουβλάκι που δεν έβγαινε. Αφού το έβλεπες ότι δεν έβγαινε, εσύ ήθελες να το τραβήξεις.

-Φ: Νόμιζα οτι θα τα καταφέρω.

-Π: Δεν πειράζει, μη στεναχωριέσαι. Την επόμενη φορά όμως να είσαι πιο προσχτική (αναγνωρίζει το συναίσθημά μου, έκφράζει ενσυναίσθηση και συμβουλεύει!)

-Φ: Πάντως εσύ έπαιξες πολύ ωραία και κέρδισες δίκαια. (αναγνωρίζω τη νίκη του και επιβραβεύω τον τρόπο που έπαιξε. Χαμογέλασε με ένα τεράστιο χαμόγελο). Θες να παίξουμε άλλη μία παρτίδα;

-Π: Ναί!! (χοροπηδά γύρω-γύρω απο τη χαρά του)

-Φ: Σου αρέσει αυτό το παιχνίδι τελικά (αναγνωρίζω τη χαρά του. Η αναγνώριση του συναισθήματος που το παιδί εκφράζει, αρνητικό ή θετικό, είναι πολύ σημαντική για την εδραίωση αποτελεσματικής επικοινωνίας)

Παίξαμε άλλη μια παρτίδα, την οποία έχασε. Γελάσαμε πάλι που έπεσε ο πύργος.

-Φ: Ωχ, τώρα τον έριξες εσύ.

-Π: Ναι, αφού έκανα χαζομάρες. Δεν έπρεπε να τραβήξω απο κάτω. Άντε μωρε, βλακεία!

-Φ: Θύμωσες ή απογοητεύτηκες τωρα; (ονομάζω δύο συναισθήματα που πηγάζουν απο τη συμπεριφορά του και του ζητώ να διευκρινίσει)

-Π: Θύμωσα. Αφού έκανα βλακεία. Βλακεία, βλακεία, βλακεία!

-Φ: Έκανες ένα λάθος (αντικαθιστώ τη λέξη «βλακεία» γιατί έχει πολύ αρνητικό νόημα). Τι σημαίνει αυτό; (βάζουμε το παιδί να ερμηνεύσει το λάθος του)

-Π: Σημαίνει οτι την πάτησα. Έχασα.

-Φ: Σημαίνει μήπως ότι δε θα έχεις ξανά ευκαιρία να παίξεις ή να κερδίσεις;

-Π: Όχι μωρε, τι λες;

-Φ: Άρα σημαίνει οτι έγινε μια φορά ένα λάθος, αλλά δε χάθηκε ο κόσμος. Ίσως την επόμενη φορά να μπορείς να το διορθώσεις.

-Π: Την επόμενη φορά θα σε κερδίσω στα σίγουρα.

-Φ: Μπορεί. Εσύ σίγουρα θα προσπαθήσεις.  Πάντως εγώ θέλω να ξαναπαίξω μαζί σου γιατί παίζεις πολύ ωραία (αναγνώριση της προσπάθειάς του).

-Π: Εντάξει κι εσύ καλή είσαι. Κι εγώ θέλω να ξαναπαίξουμε. Πλάκα είχε!

– Φ: Σ’ ευχαριστώ. Τι λες, θα με βοηθήσεις να μαζέψουμε;

-Π: Ναι.

Μέσα σε μισή ώρα, παίζοντας Jenga υπήρξαν πολλές ευκαιρίες για θεραπευτικές παρεμβάσεις χωρίς να κουραστεί το παιδί και με την ενεργή συμμετοχή του. Είναι βασικό όταν παίζουμε με τα παιδιά στο σπίτι να είμαστε πρότυπα, να εκφράζουμε τις συμπεριφορές που θέλουμε τα παιδιά να εκφράσουν. Τέλος, η παρέμβαση και η έμεση διδασκάλια είναι πιο εύκολη με παιχνίδια που δεν βασίζονται στην τύχη, που απαιτούν έλεγχο συμπεριφοράς ή στρατηγική απο τους παίχτες.